آویشن برای سرفه و گلودرد: نقش عصاره گیاهی در آب نبات های درمانی
شنبه، ۳ خرداد ۱۴۰۴
سرماخوردگی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی در سراسر جهان است که به‌خصوص در فصل‌های سرد سال، جمعیت گسترده‌ای از کودکان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگرچه این بیماری معمولاً خفیف و خودمحدودشونده است، اما می‌تواند منجر به بروز علائم آزاردهنده‌ای مانند گلودرد، سرفه، آبریزش بینی، تب خفیف و ضعف عمومی شود که کیفیت زندگی فرد را به‌شدت کاهش می‌دهد. با توجه به مصرف بالای داروهای شیمیایی و نگرانی‌های روزافزون نسبت به عوارض جانبی آن‌ها، درمان‌های گیاهی به‌عنوان جایگزین‌هایی ایمن و مؤثر در مدیریت سرماخوردگی و سرفه مورد توجه قرار گرفته‌اند. از میان گیاهان دارویی، آویشن شیرازی (Zataria multiflora) یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین گیاهان در درمان بیماری‌های تنفسی است. این مقاله به بررسی علمی سرماخوردگی، علل و علائم آن، درمان‌های رایج و نقش خاص درمان‌های گیاهی، به‌ویژه آویشن، در بهبود علائم این بیماری می‌پردازد.
آویشن و نقش آن در درمان سرماخوردگی و سرفه
آویشن شیرازی (Zataria multiflora) گیاهی معطر از خانواده نعناعیان است که در طب سنتی ایرانی و اروپایی کاربرد زیادی دارد. ترکیبات فعال آویشن عبارت‌اند از:
تیمول (Thymol)
کارواکرول (Carvacrol)
فلاونوئیدها (Luteolin, Apigenin)
مکانیسم اثر آویشن در درمان سرفه و سرماخوردگی
ضدباکتری و ضدویروس: تیمول و کارواکرول با تخریب دیواره سلولی باکتری‌ها و مهار تکثیر ویروس‌ها، عفونت تنفسی را کنترل می‌کنند.
ضدالتهاب: کاهش تولید واسطه‌های التهابی نظیر IL-1 و TNF-α.
خلط‌آور: تحریک مخاط تنفسی و افزایش ترشح موکوس رقیق برای تسهیل دفع خلط.
آنتی‌اکسیدان: محافظت از سلول‌های پوششی مجاری تنفسی در برابر آسیب اکسیداتیو.
ضدسرفه: اثر آرام‌بخش بر اعصاب حسی گلو و کاهش رفلاکس سرفه.
شواهد علمی و مطالعات بالینی از اثر آویشن در سرفه و سرماخوردگی:
مطالعه‌ای که در مجله Planta Medica منتشر شد، نشان داد که استفاده از عصاره آویشن همراه با پیچک، موجب بهبود معنادار در شدت و مدت سرفه کودکان و بزرگسالان می‌شود.
مطالعه دیگری تأیید کرد که شربت‌های حاوی آویشن به طور ایمن علائم برونشیت و سرماخوردگی را در کودکان کاهش می‌دهند.
کاربردهای محصول محور آویشن:
امروزه محصولات متعددی بر پایه آویشن طراحی شده‌اند:
شربت ضدسرفه آویشن
قرص مکیدنی گیاهی
آب‌نبات‌های درمانی حاوی آویشن، عسل و ویتامین C مثل محصول آب نبات های لالی گلکسی® (Lolli Galaxy ®) شرکت آرام پیشداد ارس آزما که در تسکین گلودرد و سرفه مؤثرند.
نتیجه‌گیری
سرماخوردگی بیماری شایعی است که اگرچه خطرناک نیست، اما به دلیل علائم آزاردهنده‌ای مانند سرفه می‌تواند فعالیت روزمره را مختل کند. استفاده از درمان‌های گیاهی به‌ویژه آویشن، به دلیل دارا بودن ترکیبات فعال با اثرات ضدالتهابی، ضدباکتری و خلط‌آور، گزینه‌ای ایمن و مؤثر در کنار درمان‌های علامتی محسوب می‌شود. آویشن نه‌تنها در طب سنتی، بلکه در مطالعات علمی نیز اثرات سودمند خود را به اثبات رسانده و در قالب محصولات مختلفی از جمله شربت‌ها، دمنوش‌ها و آب‌نبات‌های درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. توسعه و ترویج استفاده از این ترکیبات طبیعی می‌تواند به کاهش مصرف داروهای شیمیایی و ارتقای سلامت عمومی کمک کند. شرکت آرام پیشداد ارس آزما با ارائه آب نبات های لالی گلکسی خود که حاوی آویشن شیرازی، عسل آویشن و ویتامین C می‌باشند گام بسیار موثری در راستای بهبود سرفه و سرماخوردگی به خصوص در کودکان برداشته است. در ادامه به توضیح سرفه و سرماخوردگی می‌پردازیم.
سرماخوردگی چیست؟
سرماخوردگی یا Common Cold یک بیماری ویروسی حاد دستگاه تنفسی فوقانی است که بیشتر توسط راینوویروس‌ها (Rhinoviruses) ایجاد می‌شود، اگرچه ویروس‌های دیگری مانند کروناویروس‌ها، آدنوویروس‌ها و ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) نیز در آن نقش دارند. این بیماری از طریق تماس مستقیم با ترشحات آلوده یا تنفس قطرات معلق در هوا منتقل می‌شود و اغلب در فضاهای بسته و پرجمعیت شیوع بیشتری دارد.
سرماخوردگی چگونه ایجاد می‌شود و چه علائمی دارد؟
ورود ویروس به مجرای تنفسی فوقانی باعث تحریک سیستم ایمنی بدن و ترشح سیتوکین‌های التهابی مانند اینترلوکین-1 (IL-1)، اینترلوکین-6 (IL-6) و TNF-α می‌شود. این واکنش‌های ایمنی منجر به بروز علائمی نظیر:
آبریزش بینی و احتقان
گلودرد
تب خفیف
خستگی
سرفه خشک یا خلط‌دار
سرفه یکی از شایع‌ترین و ماندگارترین علائم سرماخوردگی است که ممکن است حتی پس از بهبودی سایر علائم نیز ادامه یابد. سرفه می‌تواند ناشی از تحریک مستقیم گلو یا التهاب مجاری تنفسی باشد.
عدم درمان سرماخوردگی و سرفه چه عواقبی دارد؟
در اغلب موارد، سرماخوردگی بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابد. با این حال، در صورت عدم مدیریت مناسب علائم به‌ویژه سرفه، ممکن است عوارضی نظیر:
گسترش عفونت به سینوس‌ها (سینوزیت)
التهاب گوش میانی (اوتیت میانی)
تشدید آسم یا بیماری‌های مزمن تنفسی
خستگی و بی‌خوابی ناشی از سرفه شبانه
آسیب به تارهای صوتی
در کودکان، سالمندان و بیماران دارای نقص ایمنی، احتمال بروز عفونت‌های ثانویه یا تشدید بیماری‌های زمینه‌ای نیز وجود دارد.
درمان‌های رایج سرماخوردگی و سرفه چیست؟
درمان‌های رایج
درمان‌های علامتی: استفاده از تب‌برها (استامینوفن)، ضداحتقان‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها و شربت‌های ضدسرفه.
مایعات گرم و استراحت: به تسکین گلودرد و کاهش غلظت مخاط کمک می‌کند.
درمان مکمل: استفاده از مکمل‌هایی مثل ویتامین C، روی و بخور.
با این حال، مصرف بیش از حد داروهای شیمیایی ممکن است با عوارض گوارشی، خواب‌آلودگی و تداخلات دارویی همراه باشد. از این رو، درمان‌های گیاهی به‌عنوان گزینه‌های طبیعی، ایمن و مؤثر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
نقش درمان‌های گیاهی در درمان سرماخوردگی و سرفه
گیاهان دارویی حاوی ترکیبات فعال مانند فلاونوئیدها، فنول‌ها، اسانس‌های فرار و ساپونین‌ها هستند که اثرات ضدویروسی، ضدباکتریایی، ضدالتهابی و ضدسرفه دارند.
مثال‌هایی از گیاهان موثر:
زنجبیل (Zingiber officinale): ضدالتهاب، افزایش گردش خون، کاهش احتقان.
نعناع فلفلی (Mentha piperita): دارای منتول که خاصیت خنک‌کننده و ضدسرفه دارد.
اکالیپتوس (Eucalyptus globulus): دارای ترکیب سینئول با اثرات خلط‌آور و ضدعفونی‌کننده.
آویشن (Thymus vulgaris): اثر ضدسرفه، ضدباکتری و خلط‌آور قوی.
در مطالعات بالینی، استفاده از ترکیبات گیاهی در قالب شربت، دمنوش، قرص مکیدنی یا بخور، باعث کاهش مدت و شدت علائم سرماخوردگی و بهبود کیفیت زندگی بیماران شده است.
منابع
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S2095496417300158
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11863436/
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1155/2020/2149328
https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/zataria-multiflora